Γιατί αυξάνονται τα περιστατικά βίας και ο εκφοβισμός στα σχολεία ; – Ψυχολόγος σκιαγραφεί το προφίλ «θύτη» και θύματος
Έντονο προβληματισμό προκαλεί η αυξητική τάση των περιστατικών βίας στα σχολεία αλλά και του σχολικού εκφοβισμού. Ποιες είναι οι αιτίες, ποιο είναι το προφίλ του θύματος και του θύτη και ποια θα πρέπει να είναι η αντιμετώπιση από το σχολείο αλλά και τους γονείς; Τις απαντήσεις στα καίρια αυτά ερωτήματα δίδει στο OMEGAlive, ο σχολικός ψυχολόγος, Γιώργος Πογιατζής.
Τα περιστατικά βίας αλλά και σχολικού εκφοβισμού στα σχολεία ολοένα και αυξάνονται. Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στην αύξηση;
Η απάντηση δεν θα μπορούσε παρά να ήταν πολυπαραγοντική αφού αυτό που βλέπουμε ως αποτέλεσμα προκύπτει από μια αλληλουχία γεγονότων και συγκλίσεων πολλών παραγόντων όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση και οι αξίες της κοινότητας που επηρεάζουν σημαντικά τη συμπεριφορά των παιδιών. Η έκθεση στη βία ή η παραμέληση στο σπίτι μπορεί να οδηγήσει σε βίαιη συμπεριφορά στα σχολεία. Ενώ παράλληλα μεμονωμένα θέματα όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ανάγκη για κυριαρχία και η έλλειψη ενσυναίσθησης συμβάλλουν στον εκφοβισμό και τη βία. Τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά για να αντιμετωπίσουν ανασφάλειες ή για προσοχή. Η πίεση των συνομηλίκων και η επιθυμία να αποτελέσουν μέρος σε μια ομάδα ενδέχεται να οδηγήσει τα παιδιά να εμπλακούν σε εκφοβιστικές ή και βίαιες συμπεριφορές. Η δυναμική της ομάδας μπορεί να κλιμακώσει μεμονωμένες επιθετικές τάσεις. Δεν πρέπει παράλληλα να αγνοούμε και την έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που απευαισθητοποιεί τα παιδιά στη βία και να ομαλοποιήσει την επιθετική συμπεριφορά. Εντός του σχολικού χώρου, παράγοντες όπως η ανεπαρκής επίβλεψη και οι αναποτελεσματικές πολιτικές κατά του εκφοβισμού μπορούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον που ευνοεί τον εκφοβισμό και τη βία. Και ενώ όλα τα πιο πάνω επηρεάζουν, ενισχύονται μέσα από τις οικονομικές πιέσεις και τις πολιτισμικές αλλαγές στην κοινωνία.
Ποια πρέπει να είναι η αντιμετώπιση από το σχολείο αλλά και τους γονείς;
Καθώς η ερώτηση αναδεικνύει την σημαντικότητα των δύο (γονιών και σχολείου), θα ήθελα να υπερθεματίσω την σημασία της συνεργασίας των δύο στην αποτελεσματικότερη διαχείριση του ζητήματος, καθώς γνωρίζουμε ότι όλες οι επιτυχημένες παρεμβάσεις έχουν αναπόσπαστο στοιχείο τους την συνεργασία και την επικοινωνία των δύο. Πιο συγκεκριμένα οι γονείς πρέπει να καλλιεργούν ένα περιβάλλον όπου τα παιδιά νιώθουν άνετα να συζητούν τα προβλήματά τους. Η τακτική, ανοιχτή επικοινωνία είναι το κλειδί. Αυτή η προσέγγιση βοηθά τους γονείς να εντοπίσουν τυχόν προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους, συμπεριλαμβανομένου του εκφοβισμού ή της εμπλοκής σε εκφοβισμό. Ενώ τόσο οι γονείς όσο και το σχολείο θα πρέπει να επικεντρωθούν στο να διδάξουν στα παιδιά την ενσυναίσθηση, το σεβασμό για τους άλλους και τις κατάλληλες κοινωνικές δεξιότητες. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της διδασκαλίας, της μοντελοποίησης της θετικής συμπεριφοράς και της παροχής ευκαιριών στα παιδιά να εξασκήσουν αυτές τις δεξιότητες σε ένα ασφαλές περιβάλλον.
Στα σχολεία θα πρέπει να υπάρχουν λειτουργικά και επιστημονικά συστήματα για τον έγκαιρο εντοπισμό ενδείξεων εκφοβισμού και βίας. Αυτό περιλαμβάνει ουσιαστική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και του προσωπικού ώστε να αναγνωρίζουν τα σημάδια και να παρέχουν υποστήριξη σε όσους επηρεάζονται. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει την κλιμάκωση και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Καθώς τα σχολεία πρέπει να έχουν σαφείς, συνεπείς πολιτικές σχετικά με τον εκφοβισμό και τη βία. Αυτές οι πολιτικές θα πρέπει να κοινοποιούνται σε όλους δηλαδή στους μαθητές, τους γονείς και το προσωπικό. Οι συνέπειες του εκφοβισμού θα πρέπει να είναι κατάλληλες και να στοχεύουν στην αποκατάσταση και την κατανόηση και όχι απλώς στην τιμωρία.
Ένα άλλο στοιχείο που αφορά τόσο τους γονείς όσο και τα σχολεία, αποτελεί την πραγματική υποστήριξη τους, όπου θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε πόρους όπως συμβούλους, σχολικούς ψυχολόγους άμεσα και επικαιροποιημένο, προσαρμοσμένο κατάλληλα εκπαιδευτικό υλικό για τον εκφοβισμό και τη βία. Τα σχολεία μπορούν να φιλοξενούν ανα τακτά χρονικά διαστήματα εργαστήρια ή ενημερωτικές συνεδρίες, εκπαιδεύσεις για γονείς και μαθητές με συνεχόμενη παρουσία εποπτείας και συντονισμού. Επίσης η προώθηση της Συμμετοχικότητας και του σεβασμού για τη διαφορετικότητα, αποτελεί καλό προστατευτικό παράγοντα.
Ποιο είναι το προφίλ του «θύτη» και του θύματος;
Παρόλο που θα ήθελα να τονίσω το γεγονός ότι δεν είναι όλοι οι θύτες και θύματα το ίδιο και τα πιο κάτω απλά αντικατοπτρίζουν εν δυνάμει κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Σε ότι αφορά το ψυχολογικό προφίλ ενός θύτη: Οι νταήδες συχνά έχουν έντονη επιθυμία να ασκήσουν δύναμη και έλεγχο στους άλλους. Αυτό μπορεί να προέρχεται από αισθήματα αδυναμίας σε άλλους τομείς της ζωής τους, και παρόλο που κάποιο στερούνται ενσυναίσθησης και μπορεί να μην κατανοούν πλήρως ή να μην ενδιαφέρονται για τον συναισθηματικό αντίκτυπο των πράξεων τους στους άλλους. Κάποιοι άλλοι κατανοούν πλήρως τη συναισθηματική κατάσταση του θύματος τους. Οι νταήδες μπορεί να επιδεικνύουν παρορμητική συμπεριφορά και να έχουν τάση προς την επιθετικότητα. Αυτό μπορεί να είναι τόσο λεκτικό όσο και σωματικό. Η συμπεριφορά ενός εκφοβιστή συχνά διαμορφώνεται από το περιβάλλον του (π,χ. η έκθεση σε βία ή επιθετικότητα στην οικογένεια, την κοινότητα ή τα μέσα ενημέρωσης μπορεί να ομαλοποιήσει αυτές τις συμπεριφορές). Κάποιοι υποφέρουν από υποκείμενες ανασφάλειες ή χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ο εκφοβισμός των άλλων μπορεί να είναι ένας τρόπος για να αντιμετωπίσετε αυτά τα συναισθήματα και να δημιουργήσετε μια πρόσοψη ανωτερότητας. Ενώ μερικοί μπορεί να μην έχουν τις κατάλληλες κοινωνικές δεξιότητες, με αποτέλεσμα να αλληλεπιδρούν με άλλους με ακατάλληλους ή επιθετικούς τρόπους.
Από την άλλη τα θύματα εκφοβισμού συχνά παλεύουν με θέματα αυτοεκτίμησης και οι εκφοβιστικές συμπεριφορές που βιώνουν μπορεί να επιδεινώσει αυτά τα συναισθήματα, οδηγώντας σε έναν κύκλο μειωμένης αυτοεκτίμησης. Τα θύματα μπορεί να εμφανίσουν αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Το άγχος του εκφοβισμού μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, τόσο σε Κοινωνική και ακαδημαϊκή απόσυρση.
Το ψυχολογικό προφίλ των ατόμων που μπορεί να γίνουν θύματα εκφοβισμού είναι περίπλοκο και ποικίλλει. Ωστόσο, ορισμένα χαρακτηριστικά και παράγοντες μπορούν να κάνουν ορισμένα άτομα πιο επιρρεπή στο να γίνουν στόχοι εκφοβισμού. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι αυτές είναι γενικές τάσεις και δεν θα γίνουν όλα τα άτομα με αυτά τα χαρακτηριστικά θύματα εκφοβισμού.
Τα παιδιά θύματα ως επί το πλείστον γίνονται αντιληπτά ως διαφορετικά, είτε λόγω φυσικής εμφάνισης, κοινωνικών συμπεριφορών, ενδιαφερόντων ή άλλων χαρακτηριστικών, μπορεί να είναι πιο πιθανό να γίνουν στόχοι. Η ευαλωτότητα μπορεί επίσης να προέλθει από κοινωνικούς, συναισθηματικούς ή αναπτυξιακούς παράγοντες. Τα παιδιά και οι έφηβοι με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση ή αυτοπεποίθηση μπορεί να είναι πιο επιρρεπή στον εκφοβισμό καθώς οι νταήδες συχνά στοχεύουν αυτούς που φαίνονται λιγότερο πιθανό να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Ενώ όσοι είναι κοινωνικά απομονωμένοι ή έχουν λιγότερους φίλους μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επίσης. Η έλλειψη μιας υποστηρικτικής ομάδας συνομηλίκων μπορεί να τους κάνει ευκολότερους στόχους για τους νταήδες. Ακόμα και άτομα με εκ φύσεως ανήσυχες, ευαίσθητες ή υποχωρητικές προσωπικότητες μπορεί να είναι πιο πιθανό να στοχοποιηθούν. Οι νταήδες συχνά επιλέγουν θύματα που είναι λιγότερο πιθανό να εκδικηθούν, καθώς αυτό (τους θύτες) τους δίνει μια αίσθηση δύναμης. Τα παιδιά και οι έφηβοι που παρουσιάζουν παθητικές ή υποτακτικές συμπεριφορές μπορεί να είναι πιο ελκυστικοί στόχοι για τους νταήδες, καθώς θεωρούνται λιγότερο πιθανό να ισχυριστούν τον εαυτό τους.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα πιο χαρακτηριστικά ΔΕΝ προκαλούν εκφοβισμό. Μάλλον, μπορεί να κάνουν ένα άτομο πιο ΠΙΘΑΝΟ Στόχο για εκφοβιστές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την ευθύνη για τον εκφοβισμό φέρει πάντα ο νταής, όχι το θύμα. Η κατανόηση αυτών των παραγόντων κινδύνου βοηθά στην ανάπτυξη προληπτικών στρατηγικών και συστημάτων υποστήριξης για την προστασία των ευάλωτων ατόμων από το να γίνουν θύματα εκφοβισμού
Loading ...
