Έρευνες για αγνοούμενους: «Δεύτερη καλύτερη στον κόσμο η Κύπρος» – Πόσοι Κύπριοι αγνοούνται

Η Κύπρος έχει τα δεύτερα καλύτερα αποτελέσματα παγκοσμίως σε ό,τι αφορά τις έρευνες για την ανεύρεση αγνοούμενων προσώπων, δήλωσε το τρίτο μέλος της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους στην Κύπρο (ΔΕΑ), Πολ – Ανρί Αρνί, μιλώντας σε διάσκεψη Τύπου που παραχώρησε το πρωί της Πέμπτης, στα γραφεία της ΔΕΑ, στη νεκρή ζώνη στη Λευκωσία, καθώς σήμερα ολοκληρώνεται η θητεία του ως το τρίτο μέλος της Επιτροπής έπειτα από 10,5 χρόνια.

Ο κ. Αρνί είπε πως από τους 2.002 αγνοούμενους στην Κύπρο έχουν ταυτοποιηθεί και επιστραφεί τα λείψανα 1.033 από αυτούς, 571 εκ των οποίων κατά τη διάρκεια της θητείας του. Το ποσοστό επιτυχίας ανέρχεται δηλαδή στο 51,5%, σημείωσε.

Ανέφερε ακόμη πως έστειλε μήνυμα στην Άγκυρα μέσω του  Βοηθού ΓΓ του ΟΗΕ, Μίροσλαβ Γέτζια, τον οποίο συνάντησε κατά την πρόσφατη επίσκεψη του στην Κύπρο, για την ανάγκη πρόσβασης στα τουρκικά στρατιωτικά αρχεία για πληροφορίες για το θέμα των αγνοουμένων.

Ο κ. Αρνί είπε πως το καλύτερο αποτέλεσμα στον κόσμο στην αναζήτηση αγνοουμένων έχει επιτευχθεί στην πρώην Γιουγκοσλαβία με ποσοστό 75%.

Έτσι το 51,5% στην Κύπρο είναι ένα αξιοσημείωτο αποτέλεσμα. «Ασφαλώς δεν είναι αρκετό αφού υπάρχουν ακόμη 950 Κύπριοι και από τις δυο κοινότητες που αγνοούνται και τους οποίους ενεργά αναζητούμε», σημείωσε ο κ. Αρνί.

Ανέφερε πως 42 χώρες στον κόσμο έχουν αγνοούμενους από συγκρούσεις ή πολιτική βία και στις περισσότερες το ποσοστό επιτυχίας είναι κάτω από 20%.

«Κάποιες βρίσκονται στο 0%, κάποιες στο 1%. Η Γεωργία είναι στο 16%, η Αργεντινή – μια πολύ παλιά υπόθεση – στο 20%», ανέφερε.

Ο κ. Αρνί είπε πως τα λείψανα των αγνοουμένων των οποίων οι υποθέσεις ήταν «εύκολες» βρέθηκαν αυτά τα 10 τελευταία χρόνια. Αυτές ήταν υποθέσεις για τις οποίες υπήρχαν καλές πληροφορίες, υπήρχαν μάρτυρες, σημείωσε.

“Τώρα έχουμε τις δύσκολες υποθέσεις. Οι δύσκολες υποθέσεις είναι όταν κάποιος σκοτώθηκε σε μια τοποθεσία και μεταφέρθηκε με ένα φορτηγό 20 χιλιόμετρα μακριά χωρίς κάποιον μάρτυρα πέραν αυτών που τον έθαψαν”, εξήγησε.

Ερωτηθείς αν πιστεύει πως η θητεία του στη ΔΕΑ ολοκληρώνεται επιτυχώς, ο κ. Αρνί είπε πως δεν μπορείς να είσαι ικανοποιημένος ως μέλος της ΔΕΑ όταν συναντάς μια οικογένεια που ακόμη κλαίει σήμερα με μια φωτογραφία στον τοίχο.

«Νομίζω πως κάναμε ό,τι μπορούσαμε», ανέφερε, σημειώνοντας πως αυτός και οι συνάδελφοί του δεν τα παράτησαν και έπραξαν κάθε τι ανθρωπίνως δυνατό για να βρουν τον μέγιστο αριθμό ανθρώπων.

Το 48,5% των αγνοουμένων δεν έχει ακόμη βρεθεί και πρέπει να επικεντρωθούμε στις περιπτώσεις αυτές και αυτό θα πράξουμε, είπε.

Ερωτηθείς για πόσο ακόμη χρόνο θεωρεί πως μπορεί να συνεχιστούν οι εργασίες της ΔΕΑ, ο κ. Αρνί σημείωσε πως αυτό εξαρτάται από τις οικογένειες.

«Δεν βλέπω τις οικογένειες στην Κύπρο, ακόμη και της δεύτερης ή της τρίτης γενιάς, να τα παρατούν. Αυτό είναι ένα τόσο σημαντικό ζήτημα για αυτές», σημείωσε.

Ανέφερε ακόμη πως αυτό θα εξαρτηθεί από τους δυο ηγέτες. Πρόσθεσε πως θεωρεί πως το ζήτημα των αγνοουμένων παραμένει πρώτιστο θέμα για τους δυο ηγέτες και δεν νομίζει ότι αυτοί θα θέλουν η ΔΕΑ θα τερματίσει τις εργασίες της σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Προτεραιότητες

Ο κ. Αρνί είπε πως όταν έφθασε στο νησί στις αρχές του 2013 μετά τις πρώτες επαφές που είχε έθεσε πέντε προτεραιότητες και έπεισε τα άλλα μέλη της Επιτροπής να τις εφαρμόσουν. 

Η πρώτη αφορά τη βελτίωση της διαχείρισης των εργασιών της ΔΕΑ. “Αρχίσαμε να συζητούμε, να έχουμε ένα κοινό όραμα. Ετοιμάσαμε μια τετραετή Στρατηγική. Είχαμε μια για το 2017-2020 με εφικτούς στόχους, δράσεις και μετρήσιμα αποτελέσματα που μπορούσαμε να συζητήσουμε. Προηγουμένως δεν υπήρξε ποτέ ένα τέτοιο έγγραφο ή ένα τέτοιο κοινό όραμα”, ανέφερε.

Είπε πως τώρα έχουν μια νέα τετραετή Στρατηγική για το 2021-2024. Πρόσθεσε πως είναι σημαντικό για τα γραφεία των τριών μελών της ΔΕΑ να έχουν ένα κοινό όραμα και για τους δωρητές να γνωρίζουν που πάνε τα χρήματά τους.

“Επίσης βελτιώσαμε τις έρευνες. Όταν έφθασα υπήρχαν στο ε/κ γραφείο και στο τ/κ γραφεία της ΔΕΑ δυο ομάδες ερευνητών που δεν μιλούσαν μεταξύ τους. Τώρα έχουμε βελτιώσει τις έρευνες με την έννοια ότι το 90% τους διεξάγεται από κοινού από το ε/κ και το τ/κ γραφείο”, σημείωσε.

Ανέφερε πως τα δυο γραφεία μοιράζονται πολλές πληροφορίες, κάνουν μαζί συναντήσεις με μάρτυρες κλπ κάτι που δείχνει το επίπεδο της εμπιστοσύνης στο οποίο έχουν φθάσει και αυτό είναι κάτι που έχει βελτιώσει τα αποτελέσματα.

Σημείωσε ακόμη πως τώρα έχουν μια κοινή βάση δεδομένων η οποία είναι ψηφιοποιημένη και τα μέλη μοιράζονται τα περισσότερα από τα έγγραφά τους σε αυτήν. Αυτό τους βοηθά να ανατρέξουν σε παλιές πληροφορίες από τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 που βρίσκονταν πριν στα ράφια, όπως είπε.

Η δεύτερη προτεραιότητα ήταν η αύξηση της πρόσβασης στις τουρκικές στρατιωτικές περιοχές. Από το 2006 μέχρι  το 2015 είχαν πρόσβαση σε ad hoc βάση σε 2-3 στρατιωτικές περιοχές κάθε έτος. Το 2015 είχαν έναν κατάλογο 30 τέτοιων περιοχών για να γίνουν έρευνες. «Πείσαμε την Τουρκία μέσω υψηλόβαθμων αξιωματούχων των ΗΕ στη Νέα Υόρκη αλλά και με επαφές εδώ να αυξήσει την πρόσβαση στη ΔΕΑ. Και το 2015 λήφθηκε απόφαση να αυξηθούν αυτές οι περιοχές από τρεις σε 10 κάθε χρόνο», ανέφερε ο κ. Αρνί.

Είπε πως αυτή ήταν μια σημαντική συμφωνία που εφαρμόζεται κάθε χρόνο από τότε, εκτός της περιόδου 2020-2021 λόγω της πανδημίας.

Ανέφερε πως συνολικά είχαν πρόσβαση ως τώρα σε 82 τουρκικές στρατιωτικές περιοχές από το 2006 και υπάρχουν ακόμη 5 για τις οποίες εκκρεμούν έρευνες μέχρι το τέλος αυτού του έτους.

Η τρίτη προτεραιότητα αφορούσε την έρευνα στα αρχεία. Ο κ. Αρνί είπε πως τα αρχεία του στρατού ή των αστυνομικών δυνάμεων που βρίσκονταν στην Κύπρο το 1963-1964 και το 1974 αποτελούν μια πηγή πληροφοριών πέραν των μαρτυριών.

Πρόσθεσε πως στόχος αυτού του έργου για τα οποίο έγιναν συζητήσεις στην Επιτροπή για δυο χρόνια, το 2014-2016, ήταν να υποβάλουν αιτήματα προς την Τουρκία, την Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς και σε 12 χώρες των ΗΕ με συνεισφορά σε στρατεύματα και αστυνομική δύναμη προκειμένου να βρουν οποιεσδήποτε πληροφορίες για τη μεταφορά σορών, για σορούς που τάφηκαν σε στρατιωτικά κοιμητήρια, για σορούς που παραδόθηκαν στην άλλη πλευρά ή που περισυνελέγησαν και τάφηκαν μαζικά.

Είπε ακόμη πως στάλησαν επίσης επιστολές στα ΗΕ και στη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) που είχαν παρουσία στο νησί αυτά τα χρόνια.

«Αποκτήσαμε πρόσβαση σε όλα τα απόρρητα αρχεία των ΗΕ στη Νέα Υόρκη και στη Λευκωσία και σε όλα τα αρχεία της ICRC στη Γενεύη που προστατεύονται συνήθως για 50 χρόνια», ανέφερε.

Σημείωσε πως συνολικά εξέτασαν 900.471 σελίδες και από αυτές βρήκαν 3722 σελίδες που περιλαμβάνουν πληροφορίες για σορούς.

“Αυτό το έργο που ήταν δαπανηρό κα δύσκολο διήρκησε έξι χρόνια αλλά άξιζε τον κόπο”, πρόσθεσε

Η τέταρτη προτεραιότητα ήταν η ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας. Ο στόχος αυτής της συνεργασίας, επεσήμανε ο κ. Αρνί, είναι η ΔΕΑ να επωφεληθεί από τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις νέες εφευρέσεις σε διάφορους τομείς όπως της αρχαιολογίας, της ανθρωπολογίας και της γενετικής.

Πρόσθεσε πως πρέπει να διατηρήσουν την επαφή τους με την επιστημονική κοινότητα και έφερε ως παράδειγμα τα ραντάρ διείσδυσης εδάφους. Είπε πως την ερχόμενη εβδομάδα μια ομάδα Καναδών επιστημόνων θα βρίσκεται για δεύτερη φορά στην Κύπρο με ένα μεγαλύτερο μηχάνημα που πάει πιο βαθιά στο έδαφος και εξέφρασε την ελπίδα ότι αυτό μπορεί να βοηθήσει. Η έρευνά τους θα γίνει σε τέσσερις περιοχές όπου θα δοκιμαστεί επίσης μια νέα τεχνολογία, όπως αναφέρθηκε.

Ο κ. Αρνί είπε πως το νέο μηχάνημα των Καναδών επιστημόνων φθάνει στα 2,5 μέτρα βάθος στο έδαφος. «Ελπίζω ότι ίσως μπορέσουν να δουν κάτι», ανέφερε. Εξήγησε πως τα ραντάρ διείσδυσης εδάφους αναλύουν τα στρώματα του εδάφους και διακρίνουν στις απεικονίσεις που εμφανίζονται στην οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή αλλοιώσεις που τυχόν υπάρχουν.

Είπε πως δεν έχουν βρει ακόμη κάποια σορό με τη χρήση αυτής της τεχνολογίας αλλά ελπίζουν ότι θα βρουν.

Επίσης σημείωσε τη σημασία του να επωφεληθούν από τους ελέγχους για τη ΔΕΑ που διεξάγουν δυο οργανισμοί όταν αυτή το ζητήσει που είναι η ICRC και η Ομάδα Δικανικής Ανθρωπολογίας της Αργεντινής (EAAF).

Η πέμπτη προτεραιότητα ήταν η επέκταση της χρηματοδότησης της ΔΕΑ. Ο κ. Αρνί είπε πως το κόστος εφαρμογής του προγράμματος της ΔΕΑ ανέρχεται σε 3,2 εκ. ευρώ τον χρόνο. Η ΕΕ συνεισφέρει τα 2,6 εκ. και τα υπόλοιπα – δηλαδή οι 600 χιλιάδες – καλύπτονται από άλλους δωρητές.

Ο κ. Αρνί ευχαρίστησε την ΕΕ για τη συνεχή της συνεισφορά, σημειώνοντας πως δεν νομίζει πως χωρίς αυτήν το πρόγραμμα αυτό θα επιβίωνε.

Ανέφερε πως τα τελευταία 10 χρόνια κατάφεραν να επεκτείνουν τη λίστα των δωρητών με οκτώ νέους δωρητές: την Ελβετία, η οποία πρόκειται να ανακοινώσει σύντομα μια ειδική συνεισφορά του 1 εκατομμυρίου για τη ΔΕΑ, το Κουβέιτ, τη Ρωσία, την Κίνα, την Πορτογαλία, την Αυστραλία, το Λουξεμβούργο και τον Καναδά.

«Το μήνυμα σήμερα είναι πως χρειαζόμαστε ακόμη χρηματοδότηση παρά τη γενναιόδωρη ελβετική συνεισφορά», ανέφερε, καλώντας τους τακτικούς συνεισφορείς καθώς και χώρες που ποτέ δεν έχουν συνεισφέρει να αρχίσουν να συνεισφέρουν.

«Γιατί αυτό συμβάλλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ των Κυπρίων. Και χωρίς την εμπιστοσύνη είναι δύσκολο να υπάρξει συμφιλίωση και πολιτική διευθέτηση», πρόσθεσε

Συνεργεία ΔΕΑ

Ο κ. Αρνί  είπε πως υπάρχουν επτά ομάδες της ΔΕΑ που εργάζονται, έξι στα κατεχόμενα και μια στις ελεύθερες περιοχές.

Ανέφερε πως θέλουν να τις αυξήσουν κατά μια, δηλαδή να γίνουν οκτώ. Είπε πως αυτή η πρόταση συζητήθηκε με τους δυο ηγέτες όταν επισκέφθηκαν τη ΔΕΑ τον Ιούλιο.

Σημείωσε πως τώρα βρίσκονται στη διαδικασία ετοιμασίας ενός προϋπολογισμού και ενός σχεδίου δράσης για τη δημιουργία της όγδοης ομάδας γιατί υπάρχουν 67 σημεία προς διερεύνηση από τη ΔΕΑ.

Πολιτική στήριξη από τους ηγέτες

Ο κ. Αρνί σημείωσε πως είναι εξαιρετικά σημαντικό το ότι υπήρξε πολιτική στήριξη από τους ηγέτες των δυο κοινοτήτων από τότε που δημιουργήθηκε και λειτούργησε η ΔΕΑ. «Χωρίς την πολιτική τους βούληση τίποτε δεν θα είχε γίνει», ανέφερε.

Εξέφρασε την ελπίδα πως η ΔΕΑ θα συνεχίσει να παραμένει προστατευμένη από πολιτικές παρεμβάσεις και παρεμβολές στο έργο της.

Ανέφερε πως κατά τη διάρκεια της θητείας του υπήρξαν τρεις περιπτώσεις κατά τις οποίες σημειώθηκαν «πολιτικές παρεμβολές» που δημιούργησαν μια πραγματικά τεράστια πίεση πάνω στη ΔΕΑ, κάτι που είναι επικίνδυνο, όπως είπε.

«Είναι πολύ σημαντικό το ότι αυτό το ανθρωπιστικό έργο δεν παρεμποδίζεται μέσω της πολιτικοποίησης», ανέφερε, σημειώνοντας πως αυτό επαναλήφθηκε από τους δυο ηγέτες στη δήλωσή τους πριν ένα μήνα.

Ροή πληροφοριών

Κληθείς να πει αν υπήρξε αύξηση των πληροφοριών που φθάνουν στη ΔΕΑ, μετά την έκκληση των ηγετών, ο κ. Αρνί αναφέρθηκε στη διαδικασία που ακολουθείται με τους μάρτυρες, σημειώνοντας πως κάποιες φορές αυτούς τους φέρνουν από το εξωτερικό.

Είπε πως αυτό που ο ίδιος έχει πληροφορηθεί είναι πως οι ίδιοι οι ηγέτες από τότε που πραγματοποίησαν την κοινή επίσκεψή τους στη ΔΕΑ έχουν συναντηθεί με ανθρώπους για να τους ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες. «Αυτή είναι μια πολύ καλή εξέλιξη», πρόσθεσε.

Ερωτηθείς αν υπάρχουν ωστόσο άνθρωποι που φοβούνται να δώσουν πληροφορίες ή διστάζουν να το πράξουν απάντησε καταφατικά. Είπε πως υπάρχουν δυο είδη ανθρώπων ανάμεσα στους πιο ηλικιωμένους. Αυτοί που φοβούνται, αλλά αυτοί είναι ολοένα και λιγότεροι γιατί γνωρίζουν πως δεν θα έχουν κάποια επίπτωση από τις δικαστικές αρχές, όπως ανέφερε, και αυτοί που δεν επιθυμούν να δώσουν πληροφορίες γιατί είναι περήφανοι για αυτό που έπραξαν.

Όπως σημείωσε, αυτοί είναι οι πιο «δύσκολοι» μάρτυρες από τους οποίους μπορείς να πάρεις πληροφορίες. «Χρειάζεται οι κοινοτάρχες τους, οι πρεσβύτεροί τους, οι θρησκευτικοί τους ηγέτες ή ακόμα και οι ηγέτες να τους μιλήσουν και να τους πουν: Μην πεθάνετε με αυτές τις πληροφορίες. Είναι αμαρτία. Η ζωή σας θα τελειώσει σύντομα. Μην φύγετε με αυτές τις πληροφορίες. Δώστε τες. Δώστε τες για τις οικογένειες που περιμένουν», ανέφερε.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Κληθείς να πει ποιες περαιτέρω ενέργειες μπορούν να γίνουν ώστε η Τουρκία να πειστεί να βοηθήσει στο να προχωρήσει η διαδικασία, ο κ. Αρνί είπε πως «διατηρούμε τον διάλογο σε σχέση με τα τουρκικά στρατιωτικά αρχεία».

Ανέφερε πως ο ίδιος ζήτησε από τον κ. Γιέτζια, τον οποίο συνάντησε κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο, να μεταφέρει μήνυμα για το θέμα αυτό στην Άγκυρα.

Πορεία ανασκαφών

Ερωτηθείς για την κατάσταση σε ό,τι αφορά τις ανασκαφές της ΔΕΑ, ο κ. Αρνί είπε πως οι ομάδες της ΔΕΑ εργάζονται αυτή την περίοδο στις ακόλουθες τοποθετήσεις: Στύλλοι, Αμμόχωστος, Αλόα, Άγιος Δομέτιος, Λάπηθος, Στρόβολος.

Επεσήμανε πως δεν έχουν ακόμη, ωστόσο, κάποια αποτελέσματα σε αυτούς τους χώρους ανασκαφής.

Διάδοχος

Ερωτηθείς για το άτομο που θα τον διαδεχτεί, ο κ. Αρνί είπε πως υπάρχουν τρεις υποψήφιοι που έχουν επιλεγεί από τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού και που θα περάσουν τώρα από μια διαδικασία των ΗΕ. Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν στις δυο πλευρές και ένα άτομο θα επιλεγεί και θα παρουσιαστεί στις δυο πλευρές, ανέφερε.

Πρόσθεσε πως αναμένεται πως τον Οκτώβριο θα έχουμε το νέο τρίτο μέλος της ΔΕΑ.